شهیدان زنده اند
تعبیر قرآنی <<قتل فی سبیل الله>> که در روایات از آن به شهادت نیز یاد شده است
به معنای کشته شدن در راه خدا و از فضائل و ارزشهای متعالی ادیان الهی به ویژه اسلام است.
شهادت به جهت فی سبیل الله بودن ، جان سپردنی مقدس و آگاهانه
و از آن جهت که راه رسیدن به زندگی حقیقی و پاداشهای فاخر و نعمتهای بیشمار اخروی در بهشت است
فوزی عظیم است و این همه در آیاتی چند از قرآن کریم چنین بیان می گردد:
1. وَ لَا تَقُولُواْ لِمَن یُقْتَلُ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتُ بَلْ أَحْیَاءٌ وَ لَاکِن لَّا تَشْعُرُونَ(1)
و به آنها که در راه خدا کشته مىشوند، مرده نگویید! بلکه آنان زنده اند، ولى شما نمى فهمید.
2. وَ لَا تحَْسَبنََّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتَا بَلْ أَحْیَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزقون(2)
(اى پیامبر!) هرگز گمان مبر کسانى که در راه خدا کشته شدند، مردگانند!
بلکه آنان زنده اند، و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند.
از نظر قرآن کریم،شهادت،مردن نیست و شهیدان مردگان نیستند
بلکه زنده اند و نزد پروردگارشان متنعم اند.
به گفته علامه طباطبایی،مراد از زنده بودن شهیدان پس از شهادت این نیست که نام شهید زنده می ماند و با گذشت زمان کهنه نمی شود زیرا این یک حیات خیالی بیش نیست و تنها با منطق مادی مسلکان و کسانی که به زندگی آخرت اعتقادی ندارند سازگار است.
بلکه منظور،برخورداری آنان از حیات حقیقی است
زیرا روزی خوردن نزد پروردگار لازمه یک حیات حقیقی است نه خیالی(3)
هرچند حیات پس از مرگ اختصاصی به شهیدان ندارد
اما از اینکه خدای متعال تنها شهیدان را زنده می خواند معلوم میشود که زنده بودن وحیات آنان در برزخ حیاتی ویژه است که جمله <<عندربهم یرزقون>> آنرا بیان می کند.
این آیات افزون بر ترغیب مؤمنان به جهاد در راه خدا(4)بازماندگاه شهیدان را تسلّی می دهد
که کشته شدن عزیزانشان بیش از جدایی چند روزه چیز دیگری نیست
و آنان پس از مدتی کوتاه به ایشان ملحق می شوند
و این جدایی چند روزه در برابر خوشنودی خدای متعال و درجاتی که عزیزانشان به آنها نائل شده اند غیرقابل تحمل نیست.(5)
3. فَرِحِینَ بِمَا ءَاتَئهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشرُِونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُواْ بهِِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَیهِْمْ وَ
لَا هُمْ یحْزَنُون*یَسْتَبْشرُِونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ وَ أَنَّ اللَّهَ لَا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِین(6)
ترجمه: آنها بخاطر نعمتهاى فراوانى که خداوند از فضل خود به ایشان بخشیده است، خوشحالند
و بخاطر کسانى که هنوز به آنها ملحق نشده اند [مجاهدان و شهیدان آینده]، خوشوقتند
(زیرا مقامات برجسته آنها را در آن جهان مى بینند و مى دانند) که نه ترسى بر آنهاست، و نه غمى خواهند داشت * و از نعمت خدا و فضل او (نسبت به خودشان نیز) مسرورند و (مى بینند که) خداوند، پاداش مؤمنان را ضایع نمى کند (نه پاداش شهیدان، و نه پاداش مجاهدانى که شهید نشدند).
خدای متعال پس از زنده خواندن شهیدان و بیان روزی خوردن آنان نزد خود در آیات پیش گفته،
در این آیات شادمانی و سرورشان را وصف می کند ،
شادمانی و سرور برای برخورداری از فضل الهی
و برای اینکه همرزمانشان بر ایمان وجهاد با دشمن پایدارند
و چون به شهادت برسند به مقام آنان نائل می شوندوهمچون آنان از فضل و نعمت الهی برخوردارند و هیچترس و اندوهی ندارند(7)
از این آیات استفاده می شود که شهیدان در عالم برزخ از احوال همرزمان مومن خود که هنوز زنده اند آگاهند(8).
و این یکی از نشانه های برخورداری آنان از حیات حقیقی و نمردن است.
4. إِنَّ اللَّهَ اشْترََى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَ أَمْوَالهَُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقَتِلُونَ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ
یُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّا فىِ التَّوْرَئةِ وَ الْانجِیلِ وَ الْقُرْءَانِ وَ مَنْ أَوْفىَ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ
بِبَیْعِکُمُ الَّذِى بَایَعْتُم بِهِ وَ ذَالِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیم.(9).
ترجمه: خداوند از مؤمنان، جانها و اموالشان را خریدارى کرده، که (در برابرش) بهشت براى آنان باشد (به این گونه که:) در راه خدا پیکار مى کنند، مى کشند و کشته مى شوند این وعده حقّى است بر او، که در تورات و انجیل و قرآن ذکر فرموده و چه کسى از خدا به عهدش وفادارتر است؟! اکنون بشارت باد بر شما، به داد و ستدى که با خدا کرده اید و این است آن پیروزى بزرگ.
خدای متعال در این آیه در قالب تمثیل به کسانی که با جان و مالشان در راه خدا جهاد می کنند وعده بهشت می دهد
و بیان می دارد که این مهم،همچون قرآن، در تورات و انجیل نیز آمده است.
تمثیل از این قرار است که خدای متعال ،خود را مشتری،
مؤمنان را فروشنده،
جان ومال مؤمنان را کالا،
بهشت را بها،
و تورات و انجیل را سند معامله قرار می دهد(10).
ودر پایان، چنین معامله ای (دست یافتن مؤمنان به بهشت در ازای جهاد مالی و جانی در راه خدا وکشتن و کشته شدن)را فوز عظیم(رستگاری بزرگ)می خواند.(11).
5. مِّنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُواْ مَا عَاهَدُواْ اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضىَ نحَْبَهُ وَ مِنهُْم مَّن یَنتَظِرُ وَ مَا
بَدَّلُواْ تَبْدِیلا.(12)
در میان مؤمنان مردانى هستند که بر سر عهدى که با خدا بستند صادقانه ایستاده اند
بعضى پیمان خود را به آخر بردند (و در راه او شربت شهادت نوشیدند)،
و بعضى دیگر در انتظارند و هرگز تغییر و تبدیلى در عهد و پیمان خود ندادند.
خدای متعال در این آیه گروهی از مؤمنان را برای وفا کردن به عهدی که با او بستند و به شهادت رسیدندو یا در انتظار شهادتند می ستاید.
از این رو در انتظار و طالب شهادت بودن ارزشی پسندیده و متعالی است
و مؤمنان حقیقی به چنین وصفی متصف اند.
به گفته علامه طباطبایی مراد از عهد و پیمان در این آیه ،استقامت ورزیدن در برابر دشمن
و فرار نکردن از صحنه نبرد است.(13)
شاهد این مدعا،بخشی از آیه 15 سوره احزاب است که در باره بیمار دلان ومنافقان می فرماید:
وَ لَقَدْ کاَنُواْ عَاهَدُواْ اللَّهَ مِن قَبْلُ لَا یُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَ کاَنَ عَهْدُ اللَّهِ مَسُْولا.(14)
(در حالى که) آنان قبل از این با خدا عهد کرده بودند که پشت به دشمن نکنند
و عهد الهى مورد سؤال قرار خواهد گرفت (و در برابر آن مسئولند)!
افزون بر آیات، روایات پرشماری در فضیلت شهادت در راه خدا ومقام وپاداش شهیدان درآخرت وارد شده است که در اینجا به برخی اشاره میشود:
1. امام صادق (علیه السلام) نقل میفرمایند که پیامبر(ص) فرمود:
الامام الصادق «ع»- عن آبائه، إنّ النّبیّ «ص» قال: فوق کلّ ذی برّ برّ، حتى یقتل فی سبیل اللَّه، فإذا
قتل فی سبیل اللَّه فلیس فوقه برّ.(15)
امام صادق «ع»- از پدرانش: پیامبر اکرم گفت: برتر از هر نیکوکاریى نیکوکارى دیگرى هست تا اینکه آدمى در
راه خدا کشته شود، که چون در راه خدا کشته شد دیگر برتر از آن، کار نیکى نیست.
2. زید بن علی از پدرش امام سجاد(ع) و ایشان از پدرانش(ع) نقل میکند که رسول خدا(ص) فرمود:
خدای متعال به شهید هفت ویژگی عطا می کند:
1. با ریختن اولین قطره خونش ،گناهانش بخشیده می شود.(16)
2. سرش در دامان دو همسر بهشتی اش قرار می گیرد و آندو گرد و غبار از چهره اش بر میگیرند و به او خوش آمد می گویند و او نیز به آنان چنین می گوید.
3. لباس بهشتی بر اندامش پوشیده می شود.
4. نگهبان بهشت با انواع بوهای خوش به استقبال اومی شتابد و او هرکدام را بخواهد انتخاب می کند.
5. منزل خویش را (در بهشت) می بیند.
6. به روحش گفته می شود که در هرجای بهشت خواستی گردش کن.
7. به وجه الله نگاه می کند.(17).
3. امام علی (علیه السلام) فرمود:
إنََّ أَکرَمَ المَوتِ أَلقَتلُ.(18)
بی گمان، ارجمندترین مرگ،کشته شدن( درراه خدا)است.
پی نوشت ها:
(1) : سوره بقره/آیه 154
(2) : سوره آل عمران/آیه 169
(3) : تفسیر المیزان/ج1/ص345
(4) : تفسیر راهنما/ج1/ص393
(5) : تفسیر المیزان/ج1/ص347
(6) : سوره آل عمران/آیه 170 و 171
(7) : مجمع البیان/ج1/ص883
(8) : تفسیر المیزان/ج4/ص61
(9) : سوره توبه/آیه111
(10) : تفسیر المیزان/ج9/ص396
(11) : برای آگاهی بیشتر از پاداش شهیدان : آل عمران،157و195/نساء،74/محمد،4و5و6
(12) : سوره احزاب/آیه23
(13) : تفسیر المیزان/ج16/ص290
(14) : سوره احزاب/آیه15
(15) : وسائل الشیعه/ج11/ص10
(16) : البته در برخی روایات دین و قرضی که بر عهده شهید است استثنا شده است و در نتیجه،شهادت در راه خدا موجب برائت ذمه شهید نمی شود...بنابراین مجاهد پیش از رفتن به جهاد باید دین خودرا ادا کند یا پس از شهادتشاولیای او آنرا بپردازند (بحارالانوار/ج97/ص10)
(17) : همان
(18) : نهج البلاغه/خطبه123
